به التهاب و تورم کبد، هپاتیت گفته می شود که در میان عوام به یرقان و زردی مشهور است. هپاتیت ویروسی در اثر ویروس های مختلفی ایجاد می شود که منجر به تورم کبد می شود. مهم ترین آنان هپاتیت A,B,C می باشند. هپاتیت Bو C می توانند آسیب کبدی مزمن ایجاد کند.

در اینجا به توضیح یکی از رایج ترین انواع هپاتیت ب می پردازیم:

علائم بيماري
با توجه به اينكه در غالب موارد عفونت از مادران آلوده به نوزادان منتقل مي شود ، تا سالها علامتي ديده نمي شود .در برخي موارد به دنبال هپاتيت حاد ويروسي فرد دچار حالت ناقلي مي شود .در اين افراد به دنبال علائم هپاتيت از جمله بي اشتهايي ، ضعف ، بي حالي ، پررنگي ادرار و زردي سيستم ايمني بدن نمي تواند HBsAgرا منفي كند و بعد از 6 ماه با وجود بهبودي ظاهري فرد آلوده باقي مي ماند .
خوشبختانه تنها 10 درصد افراد مبتلا به هپاتيت حاد ويروسي، ناقل هپاتيت باقي مي مانند ولي متاسفانه در صورت انتقال عفونت از مادران به نوزادان ، در غالب موارد حالت ناقل پابرجا خواهد ماند و نوزادان آلوده امروزه خود آلوده كنندگان جامعه فردا خواهند بود.

تشخيص
بر اساس اكثر گزارش هاي علمي بسياري از كساني كه به ويــروس هپاتيت ب آلــــــــوده مي شوند ، از بيماري خود آگاهي ندارند و سالها پس از ابتلا دچار بيماري مي شوند . راه تشخيص اين بيماري اندازه گيري آنتي ژن سطحي اين ويروس يعني HBsAg است . در مورد فردي كه آزمايش HBsAg وي مثبت است ، تنها نتيجه اي كه مي توان گرفت ، اين است كه شخص ، آلوده به ويروس هپاتيت ب است ( يعني در بدن وي ويروس هپاتيت ب وجود دارد .) آنچه اين آزمايش را معني دار مي كند ، حال عمومي بيمــــــار ، وضعيت كبد ( اندازه آن و نتايج آزمايش هاي تخصصي كبد ) و چند آزمايش ديگر در مورد فعاليت ويروس در بدن است .دربسياري از موارد به دنبال كشف يك مورد HBsAg مثبت ، ساير افراد خانواده آزمايش شده و موارد مثبت و بدون علامت شناسايي مي شوند .
از آنجا كه اين بيماري هيچ گونه علامت ، نشانه و ناراحتي ندارد ولي در خون و بدنشان ويروس وجود دارد ، مهمترين مساله و مشكل در مورد اين گروه از افراد ، انتقال ويروس به ديگران است . در واقع اين افراد مهمترين و اصلي ترين مخـزن ويروس هپاتيت ب هستند .

پيشگيري
بهترين راه مسلح شدن افراد برعليه ويروس ، استفاده از واكسن و رعايت دستورات بهداشتي است .
واكسن هپاتيت نوع ب كه در حال حاضر استفاده مي شود ، در واقع همان آنتي ژن ويروس هپاتيت ب HBsAgاست كه از خون ناقلين سالم بدست آمده و تغليظ شده است . نوعي ديگري از واكسن وجود دارد كه به روش ژنتيكي ( Recombinant ) تهيه شده است . واكسيناسيون معمولا در سه نوبت و به فواصل يك ماه و 6 ماه از تزريق اول صورت مي گيرد .
استفاده از واكسن هپاتيت ب خطر انتقال ايدز و … را به دنبال ندارد و اين واكسن كاملا بي خطر است .

چه كساني بايد واكسيناسيون هپاتيت ب انجام دهند .
1. نوزادان
2. كودكان كمتر از 9 سال
3. كادر بهداشتي درماني كه ممكن است با خون و يا سوزن و يا ساير وسايل آلوده به ويروس در تماس باشند . اين گروه شامل : پزشكان و پرستاران بخشها ، كاركنان بخشهاي همودياليز ، تكنسينهاي آزمايشگاه ، بانك خون و سازمان انتقال خون و … است .
4. دندانپزشكان و كمك دندانپزشكاني كه بطور مستقيم با بيمار در تماس هستند .
5. بيماراني كه مرتبا دياليز مي شوند .
6. والدين ، فرزندان و همسر شخص مبتلا به هپاتيت حاد ب و يا ناقلين هپاتيت ب ( كه در ظاهر سالم بنظر مي رسند ) .

واكسيناسيون افراد فوق در درجه اول قرار دارد و اگر تمامي اين گروهها واكسينه شدند ، آنگاه بهتر است ( در صورت وجود امكانات كافي ) ساير افراد جامعه نيز واكسينه شوند . در حال حاضر واكسيناسيون همه افراد جامعه در برنامه كشوري نيست به هر حال گروههاي در معرض خطر اولويت دارند .

عوارض واكسن هپاتيت ب چيست ؟
عوارض اين واكسن بسيار كم و جزيي بوده و ممكن است فقط باعث قرمزي و ورم محل تزريق ، گاهي درد عضلاني خفيف و تب كمتر از 38 درجه سانتيگراد شود كه پس از مدتي از بين مي رود .
خوشبختانه واكسن هپاتيت ب در بيش از 90 درصد موارد شخص را در برابر ابتلا به هپاتيت ب ايمن مي كند .

ناقل بيماري هپاتيت
ناقل بيماري هپاتيت به كساني گفته مي شود كه ويروس هپاتيت (ب) در خونشان به مدت بيش از 6 ماه وجود داشته باشد ، حال عمومي خوبي داشته باشند و در بررسي آزمايشگاهي اختلالي در كار كبد آنان مشاهده نشود . در چنين شرايطي ويروس به صورت مسالمت آميز در داخل بدن وجود دارد ولي آسيبي به كبد وارد نمي كند .

چگونگي شناسايي ناقلين هپاتيت ب
در اغلب موارد افراد به دنبال اهداي خون و مشخص شدن وجود آلودگي ويروس هپاتيت ب به پزشكي مراجعه مي كنند . اين افراد معمولا هيچ گونه علامتي ندارند و از آلوده بودن خود نيز اظهار تعجب مي نمايند .
مدتي پس از اهداي خون ، سازمان انتقال خون ايران با ارسال نامه و كارتي وجود عفونت در خون ناقلين هپاتيت ب را متذكر مي شود و دستورهاي بهداشتي را گوشزد مي كند .در برخي موارد به دنبال آزمايشات دوره اي وجود عفونت در خون افراد مشخص مي شود .
ممكن است به دنبال اطلاع از بيماري خود غمگين و ناراحت شويد . بر اعصاب خود مسلط شويد به فكر آينده خود باشيد و براي بررسي بيشتر و كسب اطلاعات به درمانگاه هپاتيت مراجعه كنيد .

راههاي انتقال ويروس هپاتيت ب
همانطور كه قبلا ذكر شد تنها مخزن اين عفونت انسان است و انتقال آن از افراد آلوده به افراد سالم صورت مي گيرد . راههاي انتقال عفونت عبارتند از :
1. در مناطقي كه ميزان ناقلين زياد است ، عفونت احتمالا از طريق انتقال از مادران آلوده به نوزادان ايجاد مي شود . عفونت نه تنها از طريق بند نافي ، بلكه از طريق بدن مادر در هنگام زايمان و در جريان تماس نزديك بعد از آن منتقل مي شود . در مطالعاتي كه توسط دكتر علويان و همكاران در سال 74 در اهداكنندگان خون انجام شده است ، انتقال از مادر به نوزاد مهمترين راه انتقال در ايران بوده است .
2. تماس جنسي با فرد ناقل هپاتيت مي تواند به انتقال عفونت منجر شود . براي ممانعت از اين امر ، انجام واكسيناسيون و استفاده از كاندوم توصيه مي شود .
3. كارمندان بيمارستانها كه در تماس نزديك با بيماران هستند ، در معرض خطر ابتلاي بيشتري هستند . اين خطر به دليل آلوده شدن با خون بيمار مثلا از راه فرورفتن سوزن آلوده به دست و يا از طريق خراشهاي پوستي است . اين خطر براي جراحان و دندانپزشكان دوچندان مي شود .
4. استفادهاز خون و فرآورده هاي خوني آلوده : اين مساله عمدتا در چند دهه قبل اتفاق مي افتادو چون امروزه در تمامي جهان ( و از جمله ايران ) خونهاي اهدايي براي شناسايي ويروس هپاتيت ب آزمايش مي شوند ، خون و فرآورده هاي آن سالم هستند .
5. استفاده از وسايل غير استريل در دندانپزشكي ، سوراخ كردن غيربهداشتي گوش ، خالكوبي و حجامت جزو راههاي احتمالي انتقال عفونت تلقي مي شوند .
6. بند پاياني كه خون مي مكند ( از قبيل پشه يا ساس هاي رختخواب ) بخصوص در مناطق گرمسير ، عوامل مهمي در انتقال عفونت هستند ، ولي شاهدي دال بر تكثير ويروس در بدن بند پا وجود ندارد .

هپاتیت و دندانپزشکی
دندانپزشکان به خوبی می دانند که اگر رعایت نکات بهداشتی را هنگام اقدامات دندانپزشکی انجام ندهند خودشان نخستین کسانی هستندکه درمعرض خطر ابتلا به بیماریهای ویروسی خطرناک قرار می گیرند.
اکثرفعالیت ها و خدمات دندانپزشکی منجر به خونریزی میگردد و یا بزاق آلوده به خون و همچنین وسایلی که مورد استفاده دندانپزشکان قرار می گیرد نوک تیز بوده و می تواند خراش ایجاد کند و خون را آلوده نماید. در نتیجه اگر شرایط اولیه استرلیزاسیون رعایت نشود، ویروس های عفونی به راحتی به بدن فرد انتقال می یابد. و احتمال انتقال ویروس هپاتیت صد برابر ویروس ایدز است.
با توجه به اینکه اکثر بیماران مبتلا به ایدز یا هپاتیت، بیماری خود را از پزشکان مخفی می کند، به همین دلیل دندانپزشکان باید فرض را برا این بدانند که مراجعه کننده مبتلا به بیماری هپاتیت است و حداکثر میزان احتیاط و اطمینان را از استریل بودن تجهیزات دندانپزشکی داشته باشند، استفاده از وسایل یک بار مصرف، اتوکلاو مجهز و رعایت نکات بهداشتی ریسک ابتلا به بیماری های عفونی را به حداقل می رساند.