پرخاشگری به طور کلی به دو نوع پرخاشگری خصمانه و پرخاشگری وسیله ای تقسیم می شود.

پرخاشگری خصمانه عملی پرخاشگرانه است که از احساس خشم ناشی می شود و هدفش اعمال درد و آسیب است.(ارونسون، 1999)

پرخاشگری خصمانه شامل دو حالت پرخاشگری آشکار و رابطه ای می باشد.(برک،2006):

پرخاشگری آشکار که خود دو نوع است: 1- فیزیکی

 2- کلامی، که شامل رفتارهای خصمانه نظیر زدن، هل دادن و... است.(شهیم،2007)

پرخاشگری رابطه‌ای: شکلی از پرخاشگری است که فرد پرخاشگر با هدف بر هم زدن روابط دوستانه و بین فردی قربانی، اقدام به پخش شایعات یا بدگویی و وادار کردن افراد به قطع ارتباط با فرد می نماید و از این طریق باعث منزوی شدن او می‌شود.(کریک و گرات پیتر،1995).

پرخاشگری وسیله‌ای: اگر رفتاری در جهت دست‌یابی به هدفی خارجی انجام گیرد، پرخاشگری وسیله ای تلقی می‌شود (ماسن و همکاران،2013). در پرخاشگری وسیله ای از پرخاشگری به عنوان روشی برای ارضای سایر انگیزه ها استفاده می شود. مثلاً کودکی ممکن است از پرخاشگری به عنوان روشی برای جلب توجه استفاده کند(محی الدین بناب،1374) 

 

 

تکنیک های لازم برای کنترل پرخاشگری در محیط خانواده

1. صمیمیت: صمیمیت در خانواده امری لازم و ضروری است زیرا سهم مهمی در کاهش خشونت در محیط خانواده دارد. بسیاری از رفتارهای خشونت آمیز به این دلیل است که صمیمیت بین طرفین وجود ندارد. صمیمیت هنگامی افزایش می یابد که افراد خانواده در امور زندگی با یکدیگر مشارکت داشته باشند. همچنین اعتماد و اطمینان در مشارکت بین اعضای خانواده باعث صمیمیت بیشتر می‌شود.

 

2. تأمل و سکوت: یکی از بهترین راه های کنترل خشونت در خانواده کنترل رفتار خویشتن در مواقعی است که یکی از اعضای خانواده به تحریک دیگری بپردازد. بهترین شگرد در این هنگام آن است که دیگران سکوت را رعایت کنند تا آن فرد هم آرامش پیدا کند. سپس در یک فرصت مناسب باهم به بحث و بررسی بپردازند.

 

3. تخلیه: تخلیه یعنی اینکه به طور مستقیم جواب خشونت را ندهیم. تحقیقات جدید نشان می دهد که پرخاشگری علاوه بر اینکه خشم را کاهش نمی دهد بلکه باعث افزایش آن نیز می شود.

 

4. مدل پرخاشگری غیر پرخاشگرانه (قدم زدن و ...): تحقیقات نشان داده که افرادی که پرخاشگری خود را بدون رفتار پرخاشگرانه بروز داده‌اند، بعد از این کار سطح کمتری از پرخاشگری داشته اند.

 

5. تنبیه: در طول تاریخ یکی از وسایل اجتماعی برای کم کردن میزان خشونت تنبیه بوده است که توسط آن جلوی تجاوز، خشونت و دیگر رفتارهای پرخاشگرانه را می گرفتند ولی در حال حاضر بر طبق بررسی های صورت گرفته معتقدند که تنبیه به طور موقت جلوی خشونت حاضر را می گیرد و برعکس در طولانی مدت به طور مستقیم باعث تقویت آن می شود. در حال حاضر تنبیه بدنی از طرف سازمان بهداشت جهانی ممنوع شده است.

 

6. صحبت کردن در مورد مشکل: بهترین روش برای کاهش پرخاشگری صحبت کردن در مورد آن است.

 

 

روش هایی برای درمان پرخاشگری

1. محدودیت هایی برای کنترل پرخاشگری وضع کنید و آن را به اطلاع کودک برسانید.

 

2. مدل های پرخاشگری را به حداقل برسانید. می توانید از راه های زیر استفاده کنید:

 ساعاتی را که کودک فیلم خشونت آمیز تلویزیونی می بیند محدود کنید.

 فیلم ها، تصاویر، روزنامه کودک را به دقت انتخاب کنید.

 الگوهایی را در اختیار کودک بگذارید که پرخاشگرانه نباشند.

 همراه کودک برنامه تلویزیونی ببینید و صحنه پرخاشگرانه آن را تفسیر کنید.

 

3. همدلی را افزایش دهید. آگاهی کودک را نسبت به رنجی که بر اثر پرخاشگری او در افراد یا حیوانات به وجود می آید، افزایش دهید.

 

4. رفتارهایی که مغایر با رفتار پرخاشگرانه است، تقویت کنید.

 

5. به جای کودک پرخاشگر، به کودکی که به وی پرخاش شده توجه کنید.

 

6. نحوه‌ی ارتباط کودک را با افرادی که با او زندگی می کنند مورد بررسی قرار دهید.

 

7. اگر قرار است به دلیل رفتار خشونت آمیزش تنبیه شود، بهتر است به طریقی باشد که منجر به حمله انتقامی و تلافی از طرف کودک نشود.

 

8. فرصت تخلیه هیجانات را برای کودک فراهم کنید.

 

9. برای مهار رفتار کودکان، فنون محروم سازی ممکن است تا حدودی مفید واقع شود.

 

10. از تنبیهات بدنی پرهیز کنید.

 

11. علت رفتار پرخاشگرانه وی را بیابید.

 

12. وقایع روزانه را ثبت کنید.

 

13. به کودک بفهمانید با هر رفتار خشونت آمیز، خود را از شما دور می‌کند.

 

14. مباحث گروهی یا خانوادگی را که تاکید بر همکاری با دیگران دارد، به کار گیرید.

 

15. از کودک پرخاشگر بخواهید الگوی مطلوبی را برای خود بیابد و فهرستی از رفتارهای الگو را در کوتاه مدت اجرا نماید.

 

16. با کودک قرارداد رفتاری ببندید تا برای رفتارهای مطلوبش جایزه دریافت کند و نتیجه اعمال نامطلوبش را ببیند.

 

 

 .................................

منابع:

*ارنسون،الیوت(1999) . روان شناسی اجتماعی. ترجمه: حسین شکر شکن(1387). تهران: انتشارات رشد.

*برک،لوراای(2006). روانشناسی رشد. ترجمه: یحیی سید محمدی(1392). تهران: انتشارات ارسباران.

*ماسن،پاول هنری و همکاران(2013). رشد و شخصیت کودک. ترجمه: مهشید یاسایی(1392). تهران: مرکز نشر، چاپ دوازدهم.

*محی الدین بناب،مهدی (1374). روان شناسی انگیزش و هیجان. تهران: نشر دانا، ص 56.

Crick,NR,Grotpeter,JK(1995).Relational aggression, gender, and social * psychologicaladjustment.childDev, 66,710-722.

Shahim, s(2007). Relational aggression among preschoolers.clin psychiatry and psychdegy, 13,264-271.