نگاهی به؛ تأثیر آلودگی محیط در بروز اختلالات کروموزومی  

آمارها نشانگر این مسئله هستند که مواجه با آلاینده‌های موجود در هوا همچون سرب و آرسینک درگروه فلزات

سنگین، تا 30 برابر خطر تولد نوزاد معلول و عقب مانده ذهنی را افزایش می‌دهد.

فاکتورهای مختلفی در بروز اختلال‌های کروموزومی و بیماریها و معلولیت‌های مادرزادی دخیل هستند که از آن جمله می‌توان به عوامل محیطی اشاره کرد و آلودگی هوا و پارازیت‌ها و امواج و اشعه‌ها در این گروه قرار می‌گیرند. 

بررسی‌ها نشان می‌دهد اثرات آلاینده‌‎هایی چون منواکسیداکربن ـ دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق در نواحی صنعتی و شهرهای بزرگ به خصوص در فصل زمستان بیشترین تأثیر را در این میان دارد. 

قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا در طول دوران بارداری، خطر اوتیسم را برای جنین به همراه خواهد داشت و حتی در نوزاد تازه متولد شده بویژه نوزادانی که زودتر از موعد به دنیا آمده‌اند، خطر ابتلا به اوتیسم را افزایش می‌دهد. 

«اوتیسم نوعی اختلال رشدی است که با رفتارهای رتباطی، کلامی و غیرطبیعی مشخص می‌شود.»

همچنین در بررسی دیگر، مشخص شده که آلودگی هوا هم می‌توان به عنوان یک فاکتور خطر برای ابتلا به سندروم داون مطرح شود. گرچه مهمترین علت سندروم داون تریزومی کروموزوم 21 و وابسته به جنس و ژنتیکی است، ولی آلودگی هوا (محیط) هم به عنوان یک ریسک فاکتور در جهش کروموزمی در زمان بارداری مطرح است.

زمانی که گاز منوکسید کربن وارد بدن می شود، بدلیل اینکه قدرت چسبندگی مونواکسیدکربن به گلبول‌های قرمز 20 برابر اکسیژن است، داخل خون شده و همراه با گردش خون وارد تمام قسمتهای بدن می‌شود و مانع از رسیدن اکسیژن به بدن خواهد شد. در زمان بارداری هم از جفت عبور کرده و مقدار اکسیژنی را که به این قسمت داده می‌شود، کاهش داده و باعث می‌شود تا شرایط عقب ماندگی رشد جنین (به عنوان دلیل محکم) را فراهم آورد.

همچنین سرب ناشی از آلودگی هوا، می‌تواند احتمال تولد کودکان مبتلا به نقص عضو، اوتیسم و بیش فعالی را دو تا سه برابر افزایش دهد و موجب مسمومیت، کندذهنی و کمی حافظه شود. 

سه ماه پیش از بارداری، سه ماه اول و سه ماه دوم از زمانهای طلایی به شمار می‌روند که مراقبتها با بالاترین سطح خود باید صورت بگیرد. به طور معمول از هر یک هزار تولد، 2 نوزاد در ایران مبتلا به اختلال‌های کروموزومی هستند که با افزایش آلودگی محیط این میزان به 24 درصد افزایش می‌یابد. 

در واقع می‌توان گفت آمار تولد نوزادان با نقص ژنتیکی با وجود پدر و مادر کاملا سالم افزایش یافته، که احتمال داشتن منشأ آلودگی هوا در این مسئله زیاد است. در کشورهای جهان سوم یک مورد از هر 3 مورد اختلال‌های ژنتیکی مادرزادی ناشی از آلودگی هواست که این عامل نیز 30 درصد خطر سقط جنین را افزیش می‌دهد.

در عین حال متخصصان طب پزشکی اذعان ‌دارند، اگرچه آلودگی هوا می‌تواند به عنوان یک فاکتور مهم در بروز بیماریهای ژنتیکی و نقص مادرزادی دخیل ‌باشد ولی نمی‌تواند تنها دلیل  باشد، چرا که تغییرات ژنتیکی نمی‌تواند صرفا به دلیل استنشاق هوای آلوده توسط خانم باردار بوجود آید. و این مستلزم تأثیر عوامل مختلف و گذر نسلهای متمادی می‌باشد و این اختلال ممکن است بعد از چهار یا پنج نسل خود را نشان دهد.

در عین حال کارشناسان تغذیه توصیه می‌کنند که زنان باردار در روزهای آلودگی هوا با مصرف میوه‌ها، سبزی‌ها و لبنیات و غذاهای آنتی اکسیدان تأثیرات این عامل را به حداقل رسانده و از فعالیتهایی همچون پیاده‌روی که مستلزم افزایش تنفس است، خودداری نمایند تا میزان سموم دریافتی به حداقل برسد. 

در نهایت آنچه که مشخص است این است که نمی توان تأثیرات مخرب آلودگی هوا و پارازیت‌های موجود در هوا بر تولد نوزادان معلول و نقص ژنتیکی را منکر شد؛ ولی از آن می‌توان به عنوان یک فاکتور مهم بویژه در کسانی که آسیب پذیری بیشتری دارند، استفاده کرد. 

نویسنده : محبوبه مشرف- کار درمانگر موسسه توانبخشی همدم