نمیتوان تصورکرد که فرزندان ما بزرگ شوند، رشد کنند، وارد دانشگاه یا حوزههای مختلف شغلی شوند اما با رایانه آشنا نباشند و از شبکه جهانی (اینترنت) چیزی ندانند. دنیای امروز، دنیای تلویزیون، ماهواره، کامپیوتر و اینترنت است و موارد فوق چنان با سرعت وارد زندگی بشر شده و نفوذ خود را ادامه میدهند که نمیتوان از کنار آنها با بیتفاوتی گذشت بلکه باید با آنها به روش صحیح برخورد کرد تا بیشترین سود و استفاده حاصل آید. نکته قابل ذکر آن است که هم چنانکه اثرات مفید تکنولوژی جدید در کیفیت زندگی ما قابل انکار نیست، در صورت عدم مدیریت صحیح نیز ممکن است تأثیرات مضر آن بر زندگی کودکان و نوجوانان ما غیرقابل جبران باشد. کودکان و تلویزیون: در مورد تلویزیون به نظر میرسد با توجه به آن که مدت زمان طولانیتری از ورود آن به زندگی ما گذشته، والدین فکر میکنند در این مقوله کمتر با فرزندانشان مشکل دارند و در آن حدی که استفاده از کامپیوتر و اینترنت والدین را نگران میکند استفاده از تلویزیون آنها را با چنین شرایطی مواجه نمیکند. تماشای تلویزیون یک فعالیت مهم و عمده است که تأثیرات مثبتی بر روی اطلاعات، دانش و یادگیری دارد. تلویزیون میتواند تأثیری قوی در رشد ارزشها و شکلدهی رفتار داشته باشد ولی میتواند تأثیرات نامطلوبی نیز در زندگی کودک بگذارد. زمانی که صرف تماشای تلویزیون میشود کودک را از فعالیتهای مهمی چون مطالعه، تکالیف مدرسه، بازی، ورزش، تعاملات خانوادگی و رشد اجتماعی باز میدارد. همچنین کودکان میتوانند اطلاعاتی را از تلویزیون دریافت کنند که نامناسب و غیرصحیح است، بخصوص آن که کودکان در یک مرحله سنی قادر نیستند بین واقعیت و فانتزی ارائه شده در برنامههای تلویزیونی تفاوت قائل شوند. کودکانی که ساعات زیادی را صرف تماشای تلویزیون میکنند ممکن است موارد زیر در آنها بیشتر دیده شود: پیشرفت تحصیلی ضعیفتری داشته باشند. کمتر کتاب بخوانند و کم مطالعه کنند. فعالیت فیزیکی و ورزشی کمتری داشته باشند. چاقی و افزایش وزن در آنها بیشتر باشد. کودکان ممکن است در برنامههای تلویزیونی و ماهواره با موضوعاتی چون پرخاشگری، رفتارهای جنسی و مصرف مواد مخدر و الکل آشنا شوند و از آنجا که هنوز تفکر انتقادی و منطقی در آنها شکل نگرفته است ممکن است چیزهایی را که میبینند به عنوان موارد معمول، سالم و قابل قبول بپذیرند. چنانچه برنامههای تلویزیونی به سمتی رود که مفاهیم خشونت و پرخاشگری در آنها زیاد باشد و سیستم ارتباطی خانواده نیز به گونهای مختل باشد که هیچگونه بحث و تبادل نظری در مورد این برنامهها بین اعضای خانواده صورت نگیرد، میتواند تأثیر نامطلوبی روی رفتار کودک بگذارد. ممکن است کودک رفتار تهاجمی و پرخاشگرانه را به عنوان راه و روشی برای حل مشکلات و مسائلش انتخاب کند و یا با شخصیتهای خاصی مثل قربانی یا مهاجم همانندسازی کرده و رفتارهای آنان را تقلید کند. کودکانی که خود مشکلات رفتاری و هیجانی دارند و یا در کنترل تکانههای خود مشکل دارند، ممکن است راحتتر توسط برنامههای نامناسب تحت تأثیر قرار بگیرند. اگرچه برنامههای پرخاشگرانه و خشونتآمیز تلویزیون تنها علت پرخاشگری کودکان نیست اما میتواند یک عامل مهم باشد. والدین فعال و مسئول میتوانند به گونهای عمل کنند تا کودکان تجربهای مثبت با تلویزیون و سایر رسانههای تصویری داشته باشند موارد زیر توصیههایی برای والدین است: -1 به برنامههایی که کودک شما میبیند توجه نموده و گاهی اوقات آن برنامهها را با فرزند خود تماشا کنید. -2 زمان تماشای تلویزیون را محدود کرده و در زمانهایی از روز تلویزیون را خاموش کنید. -3 تلویزیون را در اتاق کودک قرار ندهید چرا که در این صورت نمیتوانید برای زمان استفاده از آن محدودیت و قانون خاصی بگذارد. آن را در یک مکان عمومیتر قرار دهید. -4 زمان صرف غذا، زمان تعامل و دور هم جمع شدن اعضای خانواده و زمان مطالعه زمانی نیست که با تماشای تلویزیون از کیفیت آن کاسته شود، در مواقع فوق تلویزیون را خاموش کنید. -5 زمانی که احساس میکنید برنامه خاصی از تلویزیون برای کودک شما مناسب نیست آن را خاموش کنید. -6 اجازه دهید بچهها برنامههای فردی و مورد علاقه خود را با نظارت شما انتخاب کنند اما اجازه ندهید هر برنامهای را ببینند. -7 در مورد چیزهایی که در تلویزیون میبینید با فرزند خود به بحث و تبادل نظر بپردازید. روی نکات مثبت همچون همکاری، دوستی و احترام گذاشتن به دیگران در برنامهها و فیلمهای تلویزیون تأکید کنید. -8 زمان تماشای برنامههای تلویزیون فرصت خوبی است که اطلاعات کودک را راجع به تاریخ، افراد، مکانها، شهرها و وقایع مختلف افزایش دهید. -9 در ارتباط با برنامه در مورد ارزشهای اخلاقی، خانوادگی و فردی صحبت کنید. -10 در مورد پیامدها و عواقب رفتارهای پرخاشگرانه و پرخطر همچون مصرف سیگار، مواد مخدر رفتارهای جنسی صحبت کنید. -11 در مورد تأثیر تبلیغات در زندگی روزمره صحبت کنید. -12 بحث راجع به موضوعات فوق باعث رشد تفکر انتقادی در کودک میشود تفکری که باعث میشود کودک هرگونه اطلاعاتی را بدون فکر کردن نپذیرد بلکه پیرامون آن تحقیق کند، اطلاعات جمعآوری کند و سپس در صورت صحیح بودن آن را بپذیرد. با توصیهها و نقش فعال شما کودک میتواند از تلویزیون برای یادگیری سالم و مثبت استفاده کند. -13 برنامههای نامناسب را جلوی بچهها رد کنید و مهر عدم تأیید روی آن بزنید و روی این نکته تأکید کنید که این فکر و عقیده و یا این رفتار روش مناسبی برای حل مشکل نیست و راهحلهای بهتری وجود دارد. -14 اجازه ندهید کودک شما برنامههای خشونتآمیز، صحنههای قتل و دیگرکشی و یا برنامههای نامناسب دیگر را ببیند. کانال را عوض کنید و یا تلویزیون را خاموش کنید و توضیح دهید که چه مواردی در برنامههای فوق اشتباه است و قابل قبول نیست. -15 در برنامههای جنگی، خشن و تهاجمی به کودک یادآوری کنید که گرچه هنرپیشه یا قهرمان این ماجر واقعا آسیب نمیبیند و کشته نمیشود، اما چنین اعمالی در زندگی واقعی ما منجر به درد، ناراحتی و حتی مرگ میشود. -16 زمان استفاده از تلویزیون صرف نظر از نوع برنامه (حتی اگر نامناسب هم نباشد) باید محدود شود، چرا که فرصت و زمان پرداختن به فعالیتهای مفید و مناسبی چون خواندن، مطالعه کردن، بازی با دوستان، ورزش و فعالیت بدنی، تعامل با اطرافیان و آموختن مهارتهای اجتماعی و ارتباطی را از کودک میگیرد. -17 در صورتی که کودک تحت فشار گروه یا همسالان است سعی کنید با سایر والدین ارتباط برقرار کنید و با آنها به بحث و تبادلنظر بنشینید و از نقطه نظرات آنها استفاده کنید. *دکتر فریبا عربگل (فوق تخصص روانپزشکی کودک و نوجوان/ دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی بیمارستان امام حسین) |