هشت دفتر، در باب هشت ستاره!

استاد شفیعی کدکنی در مراسم بزرگداشت هشت ستاره‌ی ادبی خراسان گفت: «همدم یکی از با برکت‌ترین مراسم‌های ادبی کشورمان را برگزار کرده است که مایه‌ی مباهات خراسان و مردم هنردوست و خیرخواه این خطه از ایران شده است.»

به گزارش روابط عمومی موسسه‌ی خیریه‌ی همدم، استاد محمدرضا شفیعی کدکنی، ادیب و شاعر پرآوازه‌ی معاصر کشورمان ضمن بازدید از این موسسه‌ی خیریه، در همایش بزرگداشت هشت ستاره‌ی ادبی خراسان نیز شرکت کرد و برگزاری این مراسم را مایه‌ی مباهات ایران و خراسان دانست.

وی که عصر جمعه 24 آبان 1398 در تالار همدم حضور پیدا کرده بود در جمع مدیران، شاعران و پژوهشگران ادبی برجسته‌ی خراسانی، با حوصله‌ی خاصی تمام برنامه‌های این مراسم را ملاحظه و با صمیمیت و فروتنی با علاقمندان اشعار و اندیشه‌هایش گفت وگو کرد. 

دفتر اول : خیرمقدم میزبانان

همایش ادبی نکوداشت هشت ستاره‌ی ادبی خراسان، با کوشش و تلاشی یکساله به بار نشست و فرزندان همدم، روز جمعه 24 آبان 1398 مصادف با عید میلاد نبی اکرم (ص) و امام جعفر صادق (ع)، میزبان خانواده‌های اساتید زنده‌یاد عماد خراسانی، مهدی اخوان ثالث، محمد قهرمان، احمد کمال‌پور، ذبیح‌الله صاحبکار، علی باقرزاده، غلامرضا قدسی و غلامرضا شکوهی بودند که در این میان حضور بی‌نظیر و فرصت دیدار استاد محمدرضا شفیعی کدکنی و همین‌طور خیل عظیمی از اهالی قلم و اندیشه‌ی خراسان شبی پرستاره را برای این موسسه‌ی خیریه رقم زد.

در ابتدای این مراسم، دکتر زهرا حجت (مدیرعامل موسسه) در سخنان کوتاهی ضمن تبریک میلاد پیامبر اسلام (ص) و امام جعفر صادق (ع) گفت: «میزبانی از ادیبان و شاعران خراسانی علی‌الخصوص استاد شفیعی کدکنی و همچنین حضور خانواده‌ی محترم هشت ستاره‌ی ادبی خراسانی که محفل امشب اختصاص به بزرگداشت آن عزیزان یافته است، سعادت کم‌نظیری است که فرزندان و خادمین همدم به مدد توسل به هشتمین آفتاب عالم‌تاب (ع)، توفیق برگزاری آن را دارند. اندیشه‌های خیرخواهانه، نوع‌دوستی و اخلاق‌مداری زنده‌یادانی که یادشان را گرامی داشته‌ایم، درس بزرگی خواهد بود برای همه‌ی جوانان اهل قلم و شاعرانی که آینده‌ی ادبیات و شعر این خطه از ایران اسلامی به آنان سپرده خواهد شد.» 

نخستین سخنران مراسم، دکتر جعفر مروارید (مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان) بود که در جایگاه قرار گرفت و همانند دکتر حجت، به سخنانی کوتاه اکتفا و تاکید کرد: «به جهت خیرمقدم قدوم مبارک استاد شفیعی کدکنی و سایر ادیبان و اساتید دانشگاه در اینجا حاضر شده‌ام و قصد سخنرانی در محضر ایشان و شاعران خوب کشورمان را ندارم. از خادمین و فرزندان همدم باید سپاسگزاری کنم که یاد و خاطره‌ی زنده‌یادان و افتخارات ادبیات خراسان و ایران را گرامی داشته‌اند و این بار نیز با تلاش و پیگیری، باعث رقم خوردن همایش‌ و مراسمی با این درجه از فضل و بزرگی ‌شدند.»

دفتر دوم: فیلم‌هایی که پخش شد

از جمله بخش‌هایی که موجب شناخت بیشتر میهمانان مراسم با اهداف برگزاری و همین‌طور زندگی و توانبخشی فرزندان موسسه شد، پخش چند فیلم‌ کوتاه بود؛ فیلم‌هایی که نظر حضار را به خود جلب کرد.

یکی از این فیلم‌ها که صادق دهقانی (یاور فیلمساز موسسه و کارگردان جوان کشورمان) آن را ساخته بود در هشت دقیقه به معرفی موسسه و توانمندی‌ و ظرفیت های آن پرداخته بود. دهقانی تلاش کرده بود در این فیلم، به‌صورتی صمیمانه مستندی جذاب و دوست‌داشتنی از یک روز زندگی بچه‌های همدم در بخش‌های متفاوت موسسه بسازد و با برجسته کردن پیشرفت چند نفر از فرزندان موسسه، روایتگر آرزوهای دخترانه‌ی آنها شود. فیلم کوتاهی که توانست مخاطبین همایش را با زوایای خاص زندگی 400 دختر بی‌سرپرست، بیشتر آشنا کند.

فیلم دیگری که در این همایش پخش شد، مستندی کوتاه بود که در 7 دقیقه، هشت ستاره‌ی تابان شعر معاصر خراسان را معرفی می‌کرد. در این فیلم زندگی‌نامه و خصوصیات ادبی و سبک‌هایی که اساتید خراسانی قلم زده‌اند بررسی و زمینه‌ی آشنایی بیشتر حضار با آن بزرگواران فراهم شده بود.

فیلم بعدی که در تالار همدم پخش شد، مستندی از چگونگی برپایی این همایش بود. این مستند که در 4 دقیقه پخش شد راوی زحمات شبانه‌روزی خادمین و جمعی از یاوران موسسه بود که در طول یکسال گذشته توانسته بودند مقدمات برگزاری این مراسم را فراهم آوردند. 

فیلم آخر، به روایت دیدار اهالی همدم با استاد شفیعی کدکنی اختصاص داشت. از نکات قابل توجه این فیلم 7 دقیقه‌ای، صحبت‌های صمیمانه‌ی استاد شفیعی کدکنی بود که در منزل خودش در تهران، میزبان مدیرعامل و جمعی از خادمین و یاوران همدم شده بود. فیلمبرداری دیدار را  عباسعلی سپاهی یونسی (شاعر و یاور همدم) عهده‌دار شده بود. در این مستند کوتاه، استاد شفیعی کدکنی ضمن یادآوری خاطرات دوران نوجوانی و جوانی خود، به چگونگی آشنایی با زندگی و اشعار و اندیشه‌های هشت ستاره‌ی ادبی خراسانی اشاره کرده و از زحمات اهالی همدم نیز تقدیر به عمل آورده بود. از جمله، گفته بود: « همت شما ستودنی است. بزرگداشت بزرگان اهالی خراسان در رشته‌های مختلف، می‌تواند نقش موثری در شکل‌گیری تفکرات جوانان امروز ایفا کند. بنده با بعضی از این هشت استاد مرحوم از نزدیک آشنا بوده‌ام و بر این انتخاب درست شما صحه می‌گذارم. امیدوارم در این راه موفق باشید و بتوانید خادمین خوبی برای 400 دختر بی‌سرپرست همدم باشید.»

دفتر سوم – سخنرانی‌های علمی

بخش مهم و قابل توجه این مراسم، سخنرانی‌هایی بود که سه نفر از اساتید دانشگاه، بصورت فنی و البته در دقایقی کوتاه به جنبه‌های ادبی زندگی و آثار هشت ادیب زنده‌یاد خراسانی پرداختند.

سخنران رسمی نخست این همایش، دکتر محمدجعفر یاحقی (استاد دانشکده‌ی ادبیات دانشگاه فردوسی و پژوهشگر برجسته‌ی کشورمان) بود که البته کوتاه‌تر از زمان پیش‌بینی‌شده‌ سخن گفت و از جمله گفت: «خوشحالم در موسسه‌ی خیریه‌ی همدم چنین مراسم باشکوهی برگزار می‌شود. اینجاست که شعر معنی و مفهوم واقعی‌اش را پیدا می‌کند. شعر و ادبیات خراسان، از ابتدا تاکنون حاوی اندیشه‌های ارزشمندی همچون عشق و محبت به افراد ضعیف و ناتوان بوده است که همه‌ی انسان‌های آزاده را به سوی سخاوتمندی و مهربانی با مظلومین جامعه هدایت می‌کند. ما امشب در یکی از این مکان‌های مقدس دور هم جمع شده‌ایم که از 400 فرزند بی‌سرپرست و مظلوم نگهداری می‌کند و صد البته کمک و یاوری بیشتر ما و همه‎ی اهالی قلم خراسان و ایران را می‌طلبد. امیدوارم در این روز مبارک که همزمان با میلاد پیامبر اکرم(ص) که اسوه‌ی اخلاق نیکو و مهربانی و مظلوم‌دوستی در تاریخ است، تصمیم بگیریم، حامی همدم و همدیان باشیم.»

سخنران بعدی مراسم دکتر عباس خیرآبادی (استاد دانشگاه و عضو بنیاد فردوسی) بود که در 15 دقیقه به بررسی جنبه‌های ادبی کارنامه‌ی هشت شاعر خراسانی پرداخت و اشاره کرد: «خوشحالم در هوایی نفس می‌کشم که استاد شفیعی کدکنی در آن نفس می‌کشد. امشب عشق در این تالار و فضای مقدس این خیریه‌ی فعال و پویا موج می‌زند که به‌سادگی می‌توان آن را دید. ما یاد و خاطره‌ی هشت تن از ادیبان خراسانی را در حالی گرامی می‌داریم که باید توجه داشته باشیم از یکصد سال شعر ایران حرف می‌زنیم. یکصد سالی که تاثیرات ژرف و عمیقی بر ادبیات کل ایران گذاشته است. اشعار کلاسیک این بزرگواران هرچند دارای وزن عروضی و قافیه بود و در قالب سنتی غزل و مثنوی و رباعی سروده می‌شد، اما گرد زمانه هیچگاه روی آنها نخواهد نشست، چرا که حاوی مضامین جدید و تازه و روز بود. مضامینی که نشان‌دهنده‌ی نبوغ ادبی این اساتید است.»

وی به نحوه‌ی زندگی اساتید فقید خراسانی نیز پرداخت و گفت: «من با بسیاری از این عزیزان از نزدیک آشنا بودم. همه‌ی آنها دارای روحیه‌ی ساده زیستی خاص و نمونه‌‌های اصیل انسانی بودند. شیوایی کلام آنها در کنار فروتنی و خاکی بودنشان باید بررسی شود، چون آنهایی صاحب قلم و ارزش و احترام در تاریخ خواهند شد که صاحب قلبی رئوف، مهربان و مردم‌دار نیز باشند.»

سخنران آخر این مراسم استاد جواد محقق نیشابوری بود. او که خودش زمانی شاگرد استاد شفیعی کدکنی بوده ضمن یادآوری خاطرات کلاس درس استاد، گفت: «استاد شفیعی کدکنی یکی از شخصیت‌های علمی و خادم واقعی ادب و اندیشه‌ی این سرزمین است که در چهل سال گذشته بصورت مستقیم و غیرمستقیم هزاران شاگرد مستعد پرورش داده و هر کدام از شاگردان این بزرگوار در دانشگاهی معتبر کرسی ادبیات فارسی را به عهده دارند.»

وی با اشاره به اهمیت انجمن‌های ادبی خراسان از جمله انجمن‌های فرخ و قهرمان در قرن حاضر، گفت: «طلوع هشت ستاره‌ی ادبی معاصر که در این فضای مقدس به شعر و زندگی آنها می‌پردازیم مرهون حضور و فعالیت انجمن‌های ادبی فرخ و قهرمان است. این انجمن‌ها پایه‌گذار ادبیات مدرن و به معنای خاص امروز در شرق ایران هستند که باید در این محفل مبارک از آنها نیز نام ببریم. همچنین تقدیر و تشکر از خانواده‌ی اساتید مرحوم وظیفه‌ای است که امشب فرزندان همدم از طرف جامعه‌ی ادبی ایران آن را به عهده گرفته‌اند چرا که اگر همراهی و همدلی خانواده‌ی اساتید و شاعران فقید نبود امروز اسمی و کتابی از آن بزرگواران نبود.»

دفتر چهارم – موسیقی

بنا به رسم میزبانی، فرزندان هنرمند و توانای گروه سرود موسسه، اولین گروهی بودند که در جایگاه حاضر شدند و قطعاتی را به میهمانان مراسم هدیه کردند. اعضای این گروه با توجه به تمریناتی که در سالیان گذشته داشته‌اند، با مهارت و هماهنگی خاص دو قطعه را اجرا کردند که در پایان، همه‌ی حضار از جا برخاستند و آنها را برای دقایقی به‌گرمی تشویق کردند.

گروه هنری حاضر در مراسم، از استان خراسان شمالی میهمان مراسم ادبی تالار موسسه بودند. گروه دو نفره‌ی استاد علیرضا اسلامی و پسرش «هیوا» با سازهای سنتی دوتار و کمانچه به اجرای مقام لو و یک بحرطویل عارفانه پرداختند. متن اشعار بحرطویل، شامل مدح پیامبر اکرم(ص) و امیرمومنان امام علی (ع) بود که با توجه به همزمانی این مراسم در هفته‌ی وحدت کاری ارزنده و قابل توجه بود و توانست ضمن ارائه‌ی اثری اصیل و بومی، توانایی و لطافت سازهای محلی را نیز در چنین همایش‌های رسمی و ادبی به نمایش بگذارد. 

و سپس، استاد کیوان ساکت، آهنگساز و نوازنده‌ی مشهور کشورمان که خود نیز یکی از میهمانان ویژه‌ی شب پرستاره‌ی تالار همدم بود، با ساز سه‌تار حضار مراسم را به شنیدن چند آهنگ و بداهه نوازی میهمان کرد و آرامش خاصی به محفل ادبی همدم بخشید. او قبل از اجرای موسیقی‌ گفت: «کتابهای استاد شفیعی کدکنی را همچون آبی گوارا نوشیده‌ام. آثاری که هرکدامشان در این سالها در داخل و خارج از کشور، جریان ادبی معاصر را رهبری کرده‌اند و به حق هرچه در مورد این شخصیت ممتاز ادبی بگوییم کم گفته‌ایم.»

دفتر پنجم: شعرخوانی

یکی از بخش‌های جذاب مراسم که برگزاری اش نشان از درک درست برگزارکنندگان در خصوص محوریت شعر و اهمیت آن در شکل گیری همایش داشت، شعرخوانی شاعران و ادیبان شرکت کننده در مراسم بود.

همانطور که در ابتدای این گزارش اشاره شد، در محفل 24 آبان همدم، جمع زیادی از ادیبان و شاعران خراسانی شرکت کرده بودند که  بعضی از آنها، حتی محفل رسمی و کلاس شعر عصر جمعه‌ی خود را نیز تعطیل کرده بودند تا به این محفل و دیدار استاد شفیعی کدکنی نائل آیند؛ قلم به‌دستانی که بطور مستقیم و غیر مستقیم از سبک ادبی هشت ستاره‌ی ادبی خراسانی و بزرگانی که تصاویر آنها در تالار همدم خودنمایی می‌کرد، الهام گرفته بودند و خوشحال بودند که فرزندان همدم توانسته‌اند آنها را با هر سلیقه و گرایش شعری از کلاسیک تا سپید، گرد هم جمع کنند. اما به گواه چشم‌های درخشان و سکوت خاص‌شان، همگی همدل و هم‌نوا با فیلم‌های به نمایش درآمده و درد دل‌های فرزندان موسسه، اشک ریختند و توانایی آنها را در اجرای سرود و نظم‌شان ستودند. مطمئنیم، خیلی از آنها با خود عهد کرده‌اند از این به بعد بیشتر از قبل هوای 400 دختر بی‌سرپرست همدم را داشته باشند و هر از گاهی به دیدنشان بیایند.

با عنایت به وقت کم و محدودیتهای مراسم، قرعه‌ی شعرخوانی به نام دونفر افتاد که «محمدباقرکلاهی اهری» به عنوان شاعر نوپرداز و صاحب‌سبک خراسانی و «محمد کاظم کاظمی» به عنوان شاعر و پژوهشگر اصالتا افغانستانی ساکن مشهد، به جایگاه دعوت شدند و شعرشان را پیشکش حضار کردند.

کلاهی اهری قبل از آنکه غزلی قرائت کند، گفت: «دعوت کردن از استاد برجسته‌ای مثل دکتر شفیعی کدکنی قطعا نیاز به زحمت و تلاش زیادی دارد که باید از بانیان و خادمین همدم تشکر کنیم. چشم همه‌ی علاقمندان به اشعار و اندیشه‌های استاد روشن شد و حال همه‌ی ما امروز بهتر از هر روزی است.»

محمدکاظم کاظمی نیز که ته لهجه‌ی شیرین افغانی‌اش در آن موج می‌زد، یک ‌قصیده‌ی زیبا در مدح پیامبر اکرم (ص) خواند که در ابیات آن، به لزوم وحدت مذاهب اسلامی اشاره شده بود که حال و هوای هفته‌ی وحدت و انتظار شاعران و ادیبان از باهم بودن و عینیت بخشیدن به اشتراکات مذهبی دین اسلام را به خوبی بیان کرد که مورد پسند و تحسین حضار قرار گرفت.

دفتر ششم – بخوان به نام گل سرخ

چهار نفر از فرزندان با استعداد همدم از چند ماه پیش مشغول تمرین دکلمه‌ی یکی از اشعار استاد شفیعی کدکنی بودند. آنها در بخش پایانی مراسم، توانستند نشان دهند که اراده و خواستن، چقدر اثربخش است تا جایی که بدون هیچ ایراد و اشتباهی، قطعه‌ی «بخوان به نام گل سرخ» استاد را باهم و به خوبی اجرا کردند.

استاد و همه‌ی حضار غرق سکوت بودند و تنها صدای شعرخوانی و ترنم دکلمه‌ی زهرا، زینب، ندا و خدیجه بود که در تالار همدم خودی نشان می‌داد. دکلمه تمام شد و آنها با اشاره‌ی دست از استاد تقاضا کردند در جایگاه حاضر شود و اگر خواست نکته‌ای یا شعری تقدیم حضار کند.

استاد به درخواست بچه‌ها گوش کرد و در جایگاه نیز حاضر شد اما با توجه به خستگی و کهولت سن، عذرخواهی کرد و از درب پشت سالن خود را به میان بچه‌های گروه سرود موسسه رساند و صمیمانه از آنها تشکر کرد.

او در کلامی خودمانی به آنها گفت: «صدای شما و دکلمه‌ی زیبای خواهرانتان روح مرا صیقل داد، من به خانم دکتر حجت نیز گفته‌ام که همدم یکی از با برکت‌ترین مراسم‌های ادبی کشورمان را برگزار کرده است که مایه‌ی مباهات خراسان و مردم هنردوست و خیرخواه این خطه از ایران است.»

دفتر هفتم – تقدیر از خانواده‌ی هشت ستاره‌ی ادبی خراسان

آخرین بخش مراسم که قبل از افتتاحیه‌ی نمایشگاه خوشنویس اشعار استاد شفیعی کدکنی برگزار شد، تقدیر از خانواده‌ی شاعران و اساتید درگذشته‌ی خراسانی بود که با حضور مدیر عامل موسسه، دکتر مروارید (مدیرکل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان) و جمعی از مدیران و نویسندگان همشهری برگزار شد.

فرزندان هنرمند کارگاه قلم‌زنی روی مس موسسه، برای این بخش نیز برنامه‌ی جالبی تدارک دیده بودند. آنها اسامی اساتید و شاعران فقیدی را که به نام هشت ستاره‌ی ادبی خراسان معروف شده بودند، روی مس قلم زنی کرده بودند و آن را به رسم یادگاری و گرامیداشت نام و خاطره‌ی آن بزرگواران، به خانواده‌های‌شان اهدا کردند. 

دفتر هشتم – نمایشگاه آثار خوشنویسی نایاب

همزمان با مراسم تالار، چهل تابلوی خوشنویسی شده توسط خوشنویسان  خوش ذوق خراسانی، در نمایشگاه جنبی مراسم، آماده‌ی بازدید عموم خصوصا میهمانان تالار همدم بود.

نمایشگاهی که تمام آثار آن، حاوی اشعار استاد شفیعی کدکنی بود و هنرمندان خراسانی، بدینوسیله وفاداری و ادب و احترام خود را به شاعر پیشکسوت و ادیب نامدار همولایتی‌شان نشان دادند و از این باب می‌توان آن را خاص و حتی کمیاب خواند چرا که اشعار یک شاعر، توانسته بود زینت‌بخش دیوارهای نگارخانه‌ی موسسه باشد.

استاد، به همراه میهمانان مراسم در این بخش از مراسم نیز شرکت کرد و بعد از افتتاح نمایشگاه با وسواس و حوصله‌ا‌ی خاص، یکایک تابلوها را ملاحظه و در موردشان صحبت کرد.

و به این ترتیب، گشایش نمایشگاه، حسن ختام تلاش و همایش تقدیر از هشت شاعر بزرگ معاصر خراسان بود؛  تلاشی که سالها بود جامعه‌ی ادبیات خراسان تشنه‌ی تحققش بود و از این باب باید شاکر خداوند و سپاسگزار الطاف خورشید هشتم عالمتاب اهل بیت (ع) باشیم. 

.......

در پایان، لازم به یادآوری است که؛ به دلیل قطع سراسری اینترنت در کشورمان، متاسفانه انتشار این گزارش با هشت روز تاخیر صورت گرفت که از این بابت، به سهم خود صمیمانه از خوانندگان بزرگوار و دوستداران همدم، عذرخواهیم. 

گالری تصاویر