|
آیا تا به حال با خود اندیشیده اید که نتیجه ی نقاشی کودک تان چه می تواند باشد؟
هیچ می دانید پشت همین خط خطی های درهم و برهم و لابه لای همین تصاویر ساده، دنیایی
از رمز و راز نهفته است؟
نقاشی برای کودکان وسیله ای است برای بیان زندگی عاطفی آنها. هنگامی که کودک با
آزادی و به دلخواه خود نقاشی می کند، درواقع حالت روحی و احساسی زمان حاضر و
احساسات عمیق خود را بیان می -کند. کودک از طریق نقاشی دلهره های درونی خود را
آشکار می کند و آنها را کاهش می دهد.
نقاشی وسیله ای بیانی است که به کودک اجازه می دهد خود را از تنش ها رها کند و این
رهایی از دلهره ها و تنش ها زمانی صورت می گیرد که نقاشی از ناخودآگاه کودک سرچشمه
گرفته باشد. بنابراین اگر کودک را وادار کنیم نقاشی هایش را بر اساس تعالیم انجام
دهد و او را تشویق به کپی کردن از روی مدل های نقاشی کنیم، اشتباه بزرگی مرتکب
شده ایم. در نقاشی کودکان خطوط و یا حذف چیزی و به کارگیری رنگ ها همگی حکایت از
نشانه ها و علائمی می کنند که هرکدام دارای معانی روشن و واضحی هستند و بزرگسالان
با کمی دقت قادر به مشاهده و تعبیر آن می باشند. نادیده گرفتن این موضوع و یا سرکوب
کردن این میل با کپی برداشتن و رسم هندسی کشیدن به معنی رها کردن کودک به حال خود
یا مجبور کردن او برای ورود زودرس به زندگی سرکوب گر است.
بسیاری از والدین یا معلمان نقاشی، کودکان را به کپی کردن محدود می کنند. برای
کودکان کوچک تر معمولا از آلبوم ها و الگوهایی استفاده می کنند که کودک باید یک شکل
را از روی یک شکل رنگ شده و الگو رنگ آمیزی کند که بدین صورت است که دچار اشتباه
می شوند.
در تجزیه و تحلیل نقاشی کودک، باید به نقش آموزش و فرهنگ وی و حتی یادگیری های قبلی
نیز توجه داشته باشیم. اگر بدون در نظر گرفتن این الگوها نقاشی کودک را تفسیر کنیم،
از حقیقت دور شده و به این تشخیص غلط در مورد حالات عاطفی و روانی کودک می رسیم.
همچنین در نقاشی کودک باید جنبه-های مختلفی از نقاشی را مد نظر قرار بدهیم. این
جنبه های مختلف شامل رنگ، محتوا، فضای به کار گرفته شده و اشکال و خطوط است.
حدودا از پایان نخستین سال زندگی، بسیاری از کودکان فعالیت هایی که می توان آن را
ترسیم یا نگارگری نامید، از خودشان بروز می دهند که ابزار آن یک مداد یا قلم است و
یا ممکن است از انگشت، اسفنج یا یک تکه زغال و... استفاده کنند.
نقاشی عمدی و ارادی از دومین سال زندگی به صورت ترسیم خطوط درهم و برهم شروع می شود
و به تدریج با رشد حرکتی ـ ادراکی ادامه می یابد. یعنی بعد از مرحله ای که کودک از
دست خود تبعیت می-کند.
در مرحله ی بعدی، چشم به هدایت دست می پردازد. به نظر محققان در سال سوم زندگی
نقاشی های تقلیدی ظهور می کند.
نقاشی از تحولات شناختی، عاطفی و اجتماعی تأثیر می پذیرد. قبل از دو سالگی نقاشی به
صورت خط خطی کردن است که این موضوع ناشی از فعالیت حرکتی بدون مهارگری دیداری است.
از 3 تا 5 سالگی کودک تا حدی به الگو توجه می کند، اما غالبا طراحی اجمالی و قالبی
را جانشین آن می سازد. از 5 تا 9 سالگی، مرحله ی نسخه پردازی (بازپدیدآوری) از
شکل های هندسی به ترتیب از دایره، مربع، مثلث، لوزی تا شکل های پیچیده تولید
می شود. در 9 تا 13 سالگی رها کردن این اجمال گری به سمت واقع نگری دیداری سوق پیدا
می کند.
کشیدن خانه: در نقاشی کودکان خانه بیشتر از هر چیز دیگری کشیده می شود که در شروع
معمولا خانه به صوت یک مربع که بر بالای آن یک مثلث قرار می گیرد و سپس دیوارهای
اطراف کشیده می شود. خانه نماد پناهگاه و هسته ی اصلی و گرمی خانواده است که ممکن
است مورد علاقه یا تنفر کودک باشد.
خانه ها با جزئیات بیشتر مثل باغچه و گل و... نماد یک زندگی سعادتمند است که کودک
درون آن احساس آرامش می کند. برعکس، اگر خانه ای بدون در ورودی با دیوارهای بلند و
به گونه ای منزوی و دورافتاده ترسیم شود، معنای متفاوتی پیدا می کند. اگر این خانه
بین سنین 5 تا8 سالگی ترسیم شود، نشانگر خجالتی بودن و وابستگی شدید او به مادر
است. بعد از سن 8 سالگی نشانگر احساس خودکوچک بینی و تنهایی کودک و در نوجوانی
نشانگر شرم و حیای بیش از حد است.
بهترین نقاشی کودک که نشان دهنده ی روان سالم در کودک است، کشیدن خانه با دودکش و
پنجره و در و پرده و آنتن است.
کشیدن درخت: از نظر بسیاری از روانشناسان، درخت به عنوان موضوعی جهت شناخت شخصیت
کودک مورد بررسی قرار می گیرد و باید با ترسیم درخت سه قسمت اصلی آن را که شامل
ریشه، تنه و شاخه و برگ هاست، در نظر گرفت. ریشه که در زمین فرو رفته و درخت از آن
غذا دریافت می کند، نماد ناخودآگاه و فشارهای غریزی است. تنه پرثبات ترین و
مشابه ترین عامل به خود کودک است. بنابراین بیانگر مشخصات دائمی و عمیق شخصیت اوست.
شاخه و برگ ها بیانگر طریق ارتباطی او با دنیای خارج است. مثلا تنه ممکن است کوتاه
یا بلند کشیده شود؛ بچه ها در سنین قبل از دبستان تنه را بلند ترسیم می-کنند، ولی
بعد از این سن بلند بودن تنه نشانگر عقب افتادگی فکری و یا بیماری های عصبی و یا
آرزوی بازگشت به دنیای کوچک و قبل از مدرسه است. اگر تنه کوچک کشیده شود نشانگر
جاه طلبی و بلندپروازبودن کودک است. تنه ممکن است کج کشیده شود که نشانگر عدم ثبات
کودک است.
شکل منظم شاخه ها به عنوان کودک درخودفرورفته در نظر گرفته می شود. گاهی بدون شاخه
ترسیم می-شود که بیانگر عدم گسترش استدلال و تفکر منطقی و درگیر بودن فرد با عالم
رؤیاست.
با ترسیم برگ های منظم این موضوع قابل درک است که کودک مسائل را به سادگی می فهمد و
قادر به ارتباط با دیگران است. برگ های سبز نشانگر تمایل فرد به تسلط بر محیط است و
برگ های پاییزی و یا در حال ریختن بیشتر در نقاشی کودکان منزوی دیده می شود و مبین
یأس و سرخوردگی است.
کشیدن خورشید: تصور خورشید مبین امنیت، خوشحالی، گرما، قدرت و به نظر بعضی از
پژوهشگران نماد پدر است. وقتی رابطه ی پدر با کودک خوب است، خورشید کامل و درخشان و
هنگامی که رابطه مطلوب نیست، خورشید در پشت کوه و یا قوسی در افق دیده می شود و اگر
کودک از پدرش هراس داشته باشد، خورشید به رنگ قرمز یا سیاه ترسیم می شود.
در تفسیر نقاشی کودکان باید چندین نقاشی را مورد ارزیابی قرار داد تا معلوم شود که
این پدیده تکرار می شود یا خیر. بنابراین قبل از هر قضاوت و یا تفسیری باید به نقش
عوامل مختلف مثل آموزش و یادگیری قبلی هم توجه شود.
لازم است والدین کودک را در نقاشی کشیدن تشویق کنند. اگر کودک در نقاشی خود مورد
تمسخر قرار گیرد، قطعا دل زده خواهد شد؛ لذا تشویق و تحسین او به نقاشی مهم ترین و
اولین و آخرین راهکاری است که بیشتر روانشناسان آن را به والدین توجیه می کنند.
ححتی اگر فرزند شما کپی می کند و علاقه ای به نقاشی ندارد هرگز او را مجبور به کاری
نکنید. ساعاتی را با وی به نقاشی بپردازید و به یاد داشته باشید در نقاشی کودکان
بیشتر از آنچه نتیجه ی کار مهم باشد، اجرای آن اهمیت دارد.
کودک باید توانایی کسب تجارب مخصوص خود را و تجارب ما را داشته باشد. با دیدن نقاشی
او شعف زده شوید، نقاشی او را قاب کنید تا او متوجه اهمیت کارش بشود.
گلناز غفاریان
منابـع:
1- دادستان، پریرخ، ارزشیابی شخصیت کودکان براساس آزمون های ترسیمی، انتشارات رشد،
چاپ دوم
2- ........................، نقاشی و کاربرد تست در خانواده، انتشارات رشد، چاپ
اول.
3- الیورفراری، آنا، نقاشی کودکان و مفاهیم آن، ترجمه عبدالرضا صرافان، انتشارات
دستان، چاپ چهارم.
4- داداش زاده، کاوه، نقاشی و نوشته های کودکان، انتشارات گوتنبرگ، چاپ اول
|