روزها می‌آیند و می‌روند و همدم  با مجموعه‌ای از آنچه  این جهان  و  آن جهان  فراهم آورده، دالان‌های زمان را در می‌نوردد. در پیچ هر گذر اما، تنها چیزی که به جای می‌گذارد، یک کارنامه است. کارنامه‌ای که اگرچه می‌تواند در ارزیابی مخاطبان رنگ تعابیر مختلف، از مثبت تا منفی را بپذیرد، لیکن اذهان جستجوگر را به واکنشی کمابیش یکسان واداشته است. واکنشی که این روزها بیش از گذشته در بازخوردها نمایان می‌شود.  همدم مخاطبان خود را به "سئوال" واداشته است. این همان واکنش یکسانی است که اشاره شد. به‌راستی چه ارتباطی است میان ماموریت‌های تعریف شده‌ی یک موسسه توانبخشی و وظایف معین در این حوزه و برگزاری نمایشگاههای هنری، رویدادهای فرهنگی، حضور چهره‌های شاخص ادب و هنر کشور و... در همدم؟ 

خیرین، مهمترین و ارزشمندترین منابع همدم هستند. مسئولیت و تعهد در قبال خیرین آدمی را وا می‌دارد که نقطه‌ی استقرار آنچه را که آن‌ها تقدیم می‌کنند، نیک بشناسد و تعریفی دوباره به دست دهد. 

با استمداد از اصطلاح قرآنی "عمل صالح"، چنین دریافته‌ایم که عمل خیر خیرین، همان عمل صالحی است که در کتاب آسمانی بدان اشارت رفته است و عمل صالح یا عمل خیر، تمام ظرفیت‌های خود را بروز نمی‌دهد مگر آنکه در بستری جاری شود که به وسیله‌ی "فرهنگ" فراهم شده باشد. اهل ادب و هنر و معرفت این مملکت، بهترین و شایسته ترین حاملان فرهنگ هستند. فرهنگی که ریشه در تاریخ دارد. تاریخی به درازای عمر بشر. هرگز کوچک نشماریم آن هنگامی را که یکی از بزرگترین خواننده‌های فعلی ایرانِ عزیز ما همراه با صدای تکتم می‌خواند و فراموش نکنیم عظمت روزی را که  چهره‌ی یگانه‌‌ی ادبیات و شعر ایرانزمین، فروتنانه در بین فرزندان همدم حضور می‌یابد و مخاطب همدم این را می‌بیند، درک می‌کند، دل می‌بندد و هرگز دیگر دل از این سرا نمی‌کند. این نقش جادویی فرهنگ است در پی ریزی چنین بنای بشکوهی... 

این اتفاق مبارک در حال تکوین است زیرا مخاطب همدم این روزها سئوال دیگری هم دارد. سوالی سخت برانگیزاننده، مثبت و سرشار از انرژی که: برنامه بعدیتان چیست؟ 

در این شماره از فصلنامه‌ی همدم و با همین ملاحظه‌ی تاثیر و ارتباط برنامه‌های فرهنگی، هنری با امور خیر و خیریه، با دکترافشین تحفه‌گر، حامی فرهنگ و هنر استان خراسان و معاونت فرهنگی، مطبوعاتی اداره‌ی کل فرهنگ و ارشاداسلامی خراسان رضوی، گفتگویی صورت داده‌ایم که خواهید خواند: 

 جناب دکتر تحفه‌گر، بسیار ممنونیم که امروز پذیرای همدم و فصلنامه‌ی آن هستید. 

• من هم بسیار خوشحالم از اینکه امروز در خدمت شما هستم و جای خرسندی دارد که نشریه‌ای با رویکرد بهزیستی و نگاه به جامعه‌ی خاصِ قابل احترام معلولین، به‌صورت مداوم قریب به هشت سال است که فعالیت می‌کند.

  به عنوان نخستین سئوال، بفرمایید که شما رابطه‌ی «خیر»  و «فرهنگ» را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

• اصل کار خیر خودش یک کار فرهنگی است. اگر قرار باشد کسی در راستای اهداف خیرخواهانه قدم خیری بردارد و عقبه‌ی فرهنگی غنی نداشته باشد، عملا سراغ کار خیر نمی‌رود. این یک اصل است. بنابراین اگر شالوده‌ی قدم خیر را کاری فرهنگی بدانیم لازمه‌ی آن این است که در کنار قضیه‌ی کار خیر با آمیختگی که با نقش‌های فرهنگی دارد، کار خود را پیش ببرد. در واقع، کار و نگاه فرهنگی، راه رسیدن به خیر را کوتاه می‌کند. یکی از موضوعات مهمی که در مجوعه‌های توانبخشی و خیریه به آن توجه زیادی می‌شود این است که برای منافع دو طرف، یک فضای آمیخته با لطف و مهربانی، همدلی و همدلانه در بین آحاد مردم ایجاد کند؛ یعنی کسی که کار خیر انجام می‌دهد بیشتر از آن که عمل خیرخواهانه کمکی به وضعیت معلولین داشته باشد اول نفعش به شخص خیّر می‌رسد چرا که آرامش روحی و روانی پیدا می‌کند. احساس رضایت فرد از کاری که انجام می‌دهد خیلی به آرامش درونی کمک می‌کند و از طرفی فرد به فرائض دینی نیز عمل کرده است. ما انسانها از وقتی برای آموزه‌های دینی خودمان را آماده و نسبت به آن شناخت پیدا می‌کنیم، عمل خیر مدام گوشزد می‌شود. برای کار نیک، عمل خیرخواهانه، مساعدت به دیگران و در معارف دینی ما توصیه‌های جدی شده است. در کتاب آسمانی قرآن، کتب مرجع دینی، منابع و مواعظ دینی توصیه شده است. علاوه بر آموزه‌های اسلامی و در بخش‌های آموزشی و فرهنگی نیز توصیه به عمل خیر می‌شویم. مجموع همه‌ی این موارد فضایی را فراهم می‌کند که شخص خیر بازگشتی به درون خویش داشته باشد و عمل خیرخواهانه‌ای که سالها آموزش دیده را برای اغنای درونی خود انجام دهد.  

 

 بفرمایید که از منظر شما، تاثیر چنین رویکردی بر خود معلولین و کیفیت کار خیریه‌هایی مثل همدم  چه می‌تواند باشد؟

• بالطبع، حرکت خیرخواهانه می‌تواند باعث کمک به بخشی از افرادی باشد که در بدنه‌ی همین جامعه هستند و به عللی شرایطش مهیا نشده که مثل من و شما زندگی کنند و طبیعتا بخش دوم کار در عمل خیر اینجاست. اینکه یک عمل و کار خیرخواهانه آمیختگی خودش را با فرهنگ داشته باشد، قطعا تاثیرگذاری آن در جامعه و بر معلولین بیشتر خواهد بود. مجموعه‌های خیریه که اقدام به درآمیختن فعالیت‌های فرهنگی و کار توانبخشی می‌کنند، می‌توانند فضا و مجموعه خیریه را به مردم با طراوت‌تر، بانشاط‌تر و زیباتر نشان دهند. شاید قسمت عمده‌ای از افراد جامعه از این بخش زندگی‌های گروهی اطلاعات کافی نداشته باشند و باید جذابیت‌های لازم برای کارهای خیر از طریق فعالیت‌ها ورویدادهای فرهنگی و هنری ایجاد شود تا تأثیر خوبی بر بدنه‌ی جامعه بگذارد. بسیار دیده و شنیده‌ایم که کار سینمایی و موسیقیایی و نمایشی شاید تأثیرش بیشتر از یک سخنرانی باشد. 

 

 می‌توانید در خصوص این تاثیرات فرهنگی و هنری، مثال و مصداق‌هایی هم بفرمایید؟

• مصداق‌هایش را زیاد دیده‌ایم. مثلا در سریال امام علی (ع) و نقش مالک اشتر، چهره و کاراکتری که نقش مالک اشتر را بازی می‌کند، طوری است که هرکس داریوش ارجمند را می‌بیند می‌گوید مالک اشتر آمد! و برایش تداعی معنی می‌شود. مثلا یک اثر خوشنویسی را که یک خوشنویس تولید کرده است و شعر و متن زیبایی که برای تحریر آن استفاده شده تأثیر بسزایی در عمق وجود فرد هنرمند و دیگران می‌گذارد. به این نتیجه می‌رسیم که اگر قرار است تأثیر مثبتی در جامعه بگذاریم باید از ابزار فرهنگی و هنری استفاده کنیم. کاری که همه‌ی ما قلباً علاقه‌مندش هستیم انجام دهیم کمک و کار خیر در راستای همدلی به هم نوع خود است که معمولا این بخش از خواسته‌های درونی به جهت روزمره‌گی‌ها مغفول می‎ماند.

 

جناب دکتر تحفه‌گر، باتوجه به حضور مستمر حضرتعالی درهمدم و ملاحظه‌ی فعالیتهای فرهنگی وهنری این موسسه‌ی خیریه، آیا می‌توانید از تاثیرات عینی فعالیت‌های فرهنگ و هنری آن مواردی بفرمایید؟ 

• بله، به عنوان مثال وقتی اکسپو در مجموعه‌ی خیریه برگزار می‌کنید، این بین همه‌ی افراد سهیم و شرکت کننده در اکسپو، نوعی همدلی ایجاد می‌کند و دلهایشان بیشتر از قبل به این مجموعه نزدیک می‌شود. انرژی مثبت یک رویداد فرهنگی، اثرات شگرفی در فرد می‌گذارد. مخصوصا اگر این رویدادهای فرهنگی و هنری توسط جامعه‌ی معلولین صورت بگیرد و این قشر خود اثر هنری تولید کنند. تاکنون در توانبخشی همدم نمایشگاه‌هایی از آثار فرزندان همدم نیز به نمایش گذاشته شده‌ که دیدن آن، همواره حس بسیار زیبا و خوبی به من بیننده منتقل کرده است.

 

جناب تحفه‌گر، این گفت وگو درحالی صورت می‌گیرد که در آستانه‌ی روزجهانی معلولین قرار داریم. اگر ممکن است بفرمایید که این مناسبت و نام‌گذاری روزی به نام معلولین، از منظر یک مدیر فرهنگی چقدر مهم است و برای شما تداعی‌گر چه چیزهایی است؟

• ابتدا باید این را خاطر نشان ‎کنم که نام‌گذاری روزهای مناسبتی یکی از اقداماتی است که مواردی را به ما تذکر می‌دهد. جامعه‌ی ما، جامعه‌ی پر مشغله‌ای است و معمولاً مردم بعضی از کارهایی را که دوست دارند، فراموش می‌کنند. این نام‎گذاری باعث می‎شود یکبار دیگر توجهات سمت آن موضوع خاص جلب شود. مثلا روز ملی عطار، فردوسی، هفته‌ی دفاع مقدس و ... این نام‌گذاریها که در روزنگار انجام شده‌است، تمرکز و توجه مردم در آن روز به موضوع خاص، باعث ایجاد موجی می‌شود که ممکن است در طول سال از آن غافل بوده باشیم. لذا در روز جهانی معلولین نیز نباید از این دسته افراد در جامعه غافل باشیم. یک رهاوردش تشکر از کسانی است که برای زندگی بهتر معلولین زحمت می‌‎کشند و مجاهدانه کار می‌کنند تا این دسته از افراد جامعه که شرایط زندگی نرمالی برایشان به دلایلی فراهم نشده، آسان‌تر و با امید و نشاط بیشتری زندگی کنند. البته در مقابل مسئولان و مدیرانی که در این مراکز مدیریت می‌کنند باید فرصت‌های حضور مردم را در این روزها بیشتر فراهم کنند و اگر برنامه‌ی فرهنگی و هنری و یا نمایشگاهی از آثار این عزیزان دارند باید در این روزها آماده‌ی ارائه و اجرا باشد. برای بهره‌مند شدن افرادی که در مؤسسه حضور پیدا می‌کنند. باید برای این قشر در طول سال به ویژه هفته‌ی بزرگداشت معلولین وقت ویژه گذاشت و با شرایط زندگیشان از نزدیک آشنا شد.  

آقای دکتر، در انتهای این گفت وگو، بسیار سپاسگراز خواهیم شد که نظرات و سفارشات و توصیه‌های شما را نیز در خصوص موسسه‌ی خیریه‌ی همدم و نوع کاری که درآن صورت می‌گیرد بدانیم؟

• فضای سخت‌افزاری شما در مجموعه‌ی همدم فضای بسیار خوبی است. مدیران این مجموعه بسیار نگاه وسیعی دارند؛ فرابخشی عمل می‌کنند و خود را منحصرا برای اداره‌‎ی آنجا مقید به یک عمل خاص نمی‌کنند. مجموعه اقداماتی که برای اداره‌ی آن مجموعه عظیم به کار گرفته شده نشان از این دارد که هسته‌ی مرکزی برنامه‌ریز در همدم افق‌های بلندی پیش‌رو دارد. توصیه‌ام به افرادی که در این مجموعه فعالیت دارند این است که قدر خودتان را بدانید. این فرصتی است که خداوند در اختیار شما قرار داده،  در اختیار هرکسی گذاشته نشده و خداوند شما را انتخاب کرده است. همه‌ی ما که در مشهد، شهر حضرت علی بن موسی الرضا «ع» زندگی می‌کنیم، انتخاب شده‌ایم و من به شما که در دل شهر مشهد بهشتی را ایجاد کرده‌اید و به بنده‌های خوب خدا خدمت می‌کنید و این فرصت به شما داده شده است غبطه می‌خورم. قدر فرصتی که در اختیارتان است را بدانید، هروقت به همدم می‌آیم واقعا لذت می‌برم از این همه حس خوبی که در آنجا حاکم است. انشاءالله هر روز موفق‌‎تر از روز گذشته باشید و اگر همدم به خوبی با فعالیت‌های فرهنگی و هنری‌اش به مردم معرفی شود قطعا هیچ کس از هیچ کمکی مضایقه نخواهد کرد و من نیز به طور اولی در خدمت مجموعه‌ی همدم هستم. برایتان آرزوی موفقیت دارم و انشاءالله دعای خیر همه‌ی شما بدرقه‌ی راه زندگی همه‌ی مردم باشد.

* مژگان همایونی