فرزند ما چگونه احساس می‌کند، فکر می‌کند، رفتار می‌کند و با دنیای بیرون ارتباط برقرار می‌کند؟

 

موفق: شاد و علاقه‌مند به دنیاست، دوست پیدا می‌کند، محبت دیگران را می‌پذیرد و خود نیز به آنها محبت می‌کند.

مشتاق یادگیری است و در مدرسه بانشاط است. شکایت جسمی غیر واقعی ندارد.

ناموفق: اغلب ناراحت است، در پیداکردن دوست مشکل دارد. علی‌رغم باهوشی، در تحصیل ناموفق است. دردها و شکایت‌های غیر واقعی جسمانی دارد.

 

دانستن این موضوع برای ما چه اهمیتی دارد؟ 

زیرا پدر و مادر تأثیر به‌سزایی در سلامت عاطفی فرزندان خود دارند، به‌ویژه در دوران کودکی.

 

1)سابقه‌ی عاطفی پدر و مادر: 

پدر و مادری که خود از بلوغ عاطفی بهره‌مندند، بهتر می‌توانند به رشد فرزندان‌شان کمک کنند.

2)پذیرش کودک از طرف پدر و مادر: 

هر اندازه پدر و مادر اجازه دهند فرزندشان خارج از آرزوهای خودشان رشد کند، به همان اندازه به رشد عاطفی او کمک می‌کنند.

3)فضای خانه: محیط خانه می‌تواند تأثیر مثبت یا منفی بر کودک داشته باشد.

 

محیط زندگی: تجربه‌های مدرسه، دوستان، خویشاوندان و جامعه به شکل‌گرفتن شخصیت کودک کمک می‌کند.

وراثت: ویژگی‌هایی که کودک با آنها به دنیا می‌آید، در سراسر زندگی او تأثیر می‌گذارد.

آنچه در خانه‌ی شما می‌گذرد.

ازدواج شما: وقتی پدر و مادر به خوبی با یکدیگر کنار می‌آیند و مشکلات‌شان را با گفت‌وگو حل می‌کنند، کودکان احساس امنیت می‌کنند. ولی مشاجره‌های بیش از حد، انتقادات و سوء تفاهم‌ها زیان‌بارند.

خوب است مشکلات خود را با یک دوست باتجربه یا یک روان‌شناس در میان بگذارید.

سلامت عاطفی خود شما: نگرانی‌ها هم جزیی از واقعیت زندگی‌اند. ولی اگر شما اغلب بدون دلیل، نگران و یا افسرده باشید، فرزندان‌تان به آن پی می‌برند و این موضوع باعث بی‌تابی آنها می‌شود.

اگر ناراحتی شما ادامه پیدا کرد، به پزشک خانوادگی یا روان‌شناس و روان‌پزشک و یا یک مرکز مشاوره مراجعه کنید.

چگونگی رفتار اعضای خانواده با یکدیگر می‌تواند اثرات دائمی بر فرزندتان داشته باشد.

رفتار شما نسبت به فرزندتان:

خانه را به مکانی شاد تبدیل کنید.

امکانات رشد آنها را فراهم سازید.

در مورد انتظارات‌تان از آنها و نظم و انضباط در خانه باثبات باشید. نشان دهید که فقط حرف نمی‌زنید بلکه عمل هم می‌کنید.

به همه‌ی فرزندان‌تان به یک اندازه توجه نشان دهید. بگذارید هرکدام با آهنگ خاص خودشان رشد کنند. فرزندان‌تان را تشویق کنید تا به خوبی با هم کنار بیایند. تا بعدها همکاری با همسالان‌شان در بیرون از خانه آسان‌تر شود. هنگامی که نوزاد جدیدی به دنیا می‌آید بچه‌های بزرگ‌تر احساس تهدید می‌کنند. آنها را در کارهای مربوط به نوزاد شریک کنید. حتما زمانی را هم به بچه‌های بزرگ‌تر اختصاص دهید. 

 

1- نیازهای کودکان را دریابید.

کودک نیازمند است به:

عشق (مهم‌ترین نیاز): ارتباطی گرم، تماسی نزدیک، توجهی خالصانه.

پذیرش: آنها را همان‌گونه که هستند بپذیرید، به‌عنوان اشخاصی منحصربه‌فرد.

امنیت: به آنها بفهمانید که هر وقت به شما احتیاج داشته باشند، در کنارشان هستید. 

2- روحیه‌ی استقلال‌طلبی را در آنها پرورش دهید.

کودکان باید بدانند که به توانایی‌های آنها اطمینان دارید. اجازه دهید خودشان لباس بپوشند، غذا بخورند و در کارهای خانه به شما کمک کنند.

بیش از حد مراقب آنها نباشید. کودکان (و بزرگسالان) برای یادگیری باید اشتباه هم بکنند، به آنها آزادی عمل بدهید تا رشد کنند.

3- آنها را راهنمایی کنید. 

ارزش‌ها و عقایدتان را با او در میان بگذارید تا چارچوبی برای تصمیم‌گیری و انتخاب در این دنیای سردرگم به او بدهید. آموزش شما باید با مثال‌های عینی همراه باشد، رفتار شما تأثیر بیشتری از حرف‌هایتان دارد.

4- آنها را باانضباط بار بیاورید. 

انضباط به کودک احساس امنیت و نظم می‌بخشد. محدودیت و مرزهای عادلانه‌ای بگذارید و مراقب باشید تا این مرزها پابرجا بمانند. 

انضباط باید باثبات و محکم باشد (هرگاه قانونی شکسته شد، کودک توبیخ شود و هرگاه قانونی وضع شد تغییر نکند). ولی در این کار زیاده‌روی نکنید، به رفتار خوب نیز پاداش دهید. 

5- مسائل خانوادگی را با آنها در میان بگذارید. 

در موارد زیر صادقانه برخورد کنید: 

مرگ ـ غم خود را پنهان نسازید. به کودکان‌تان بیاموزید که مرگ هم جزیی از زندگی است. 

بیماری ـ درباره‌ی آن راحت صحبت کنید و به آنها قوت قلب دهید. 

طلاق ـ به کودک بگویید که چرا طلاق گرفته‌اید تا احساس گناه نکند. علاقه‌ی خود را به او نشان دهید.

پول ـ مشخص کنید از عهده‌ی خرید چه چیزهایی برمی‌آیید و توانایی خرید چه چیزهایی را ندارید و چرا.

6- دوستان فرزندان‌تان را درک کنید.

بچه‌ها معمولا به‌شدت تحت تأثیر همبازی‌هایشان هستند و همیشه سعی دارند مورد قبول همبازی‌هایشان باشند. 

لازم نیست کارهای سایر پدر و مادرها را انجام دهید، اجازه دهید کودکان به‌خاطر معیارهای خودتان به شما احترام بگذارند.

هیچ‌گاه سعی نکنید برای فرزندتان دوست پیدا کنید. این کار معمولا باعث رنجش او می‌شود. 

7- به یادگیری فرزندتان کمک کنید.

درباره‌ی اتفاقات مدرسه از او سوال کنید. به حرف‌های او گوش کنید. با معلمان و مشاوران او صحبت کنید.

برای کسب موفقیت به فرزندتان فشار نیاورید. بچه‌ها در آرامش بهتر یاد می‌گیرند.

موانع را از سر راه یادگیری‌شان بردارید؛ مثلا دقت کنید آیا ناتوانی‌اش در یادگیری، ارتباطی با مشکلات جسمانی او دارد یا نه؟

8- او را در جریان تجربه‌های زندگی خودتان بگذارید.

به فرزندتان بگویید برای گذراندن زندگی چه شغلی دارید. زمان فراغت خود را صرف فعالیت‌هایی کنید که همه‌ی خانواده بتوانند در آن شریک باشند. 

اگر شما و همسرتان هر دو، کار می‌کنید، مهد کودکی خوب برای مراقبت روزانه‌ی او انتخاب کنید.

 

هر از گاهی به خودتان استراحت دهید و از فرزندتان دور شوید. این کار به سود همه است. به کودک خود بگویید چه موقع برمی‌گردید. او را پیش یکی از نزدیکان مورد علاقه‌اش بگذارید.

 

دقت کنید که فرزندتان چگونه با دیگران کنار می‌آید. 

به حرف‌هایی که برای گفتن دارد، گوش بدهید.

از احساس قلبی خودتان استفاده کنید. به دنبال علائم و عارضه‌های درازمدت باشید. یادتان باشد هر کودکی ممکن است به طور گذرا دچار ناراحتی عاطفی شود.

 

1- سلامت عاطفی مطلوب: یعنی که فرزند شما بیشتر دوست دارد یاد بگیرد. کنجکاوی درباره‌ی همه چیز برای کودکان امری عادی است. آنها همیشه می‌پرسند «چرا؟»

مطلوب: وقت‌هایی خوشحال است. می‌خواهد رشد کند. کودکان معمولا مایلند، با آنها مانند افراد بزرگ‌تر رفتار شود؛ چه از نظر توان جسمی و چه از نظر فکری.

دوست پیدا می‌کند. پس از 2 یا 3 سالگی، طبیعت «خودخواه» کودک جای خود را به مشارکت و کارکردن با دیگران می‌دهد.

 

2- سلامت عاطفی نامطلوب: یعنی فرزند شما اغلب غمگین است. 

اگر این نشانه‌ها شدید و یا مزمن باشند، از متخصصان امر کمک بگیرید:

تغذیه‌ی نامنظم: بی‌اشتها است. خیلی کم یا خیلی زیاد می‌خورد. 

شب‌ادراری: و یا عدم کنترل ادرار پس از 4 یا 5 سالگی 

گوشه‌گیری: نداشتن هیجانات طبیعی مثل عصبانیت در فعالیت‌ها و ارتباط با دیگران 

نداشتن دوست: نسبت به دیگران و احساسات آنها بی‌تفاوت است.

ولی احتیاط کنید! بیشتر کودکان گاهی اوقات، همه و یا برخی از این نشانه‌ها را دارند. 

کندی رشد: نداشتن جنب‌وجوش لازم در دوران طفولیت، ناتوانی در سخن‌گفتن در سن سه‌سالگی.

مشکلات خواب: بی‌خوابی و کابوس‌های متناوب.

سلامتی: بیماری، بدون هیچ دلیل روشنی.

کج‌خلقی: یا گریه برای چیزهای کم‌اهمیت.

ترس: داشتن ترس‌های بی‌دلیل و وابستگی شدید عاطفی به پدر و مادر.

ناتوانی در یادگیری: بدون هیچ دلیل روشنی در مدرسه پایین‌تر از توانایی‌هایش عمل می‌کند.

نزاع: دعوا می‌کند یا بدون هیچ دلیلی، خراب‌کاری می‌کند.

 

اگر به کمک متخصص نیاز باشد، چه باید کرد؟ 

اگر فکر می‌کنید فرزندتان مشکل عاطفی دارد، به مراکز زیر مراجعه کنید: 

- مرکز مشاوره‌ی شهرتان و یا صدای مشاور،

- روان‌شناس، روان‌پزشک و پزشک کودکان، 

- مدرسه‌ی فرزندتان.

 

یک متخصص مجرب سلامت روان می‌تواند پی ببرد آیا کودک شما نیاز به کمک دارد یا نه. در صورت نیاز روش‌های زیر پیشنهاد می‌شود: 

روان‌درمانی: کودک می‌تواند مسائل خود را با یک متخصص آگاه در میان بگذارد.

خانواده‌درمانی: همه‌ی اعضای خانواده می‌توانند با یک متخصص ملاقات کنند تا بدین وسیله بتوانند مشکلات‌شان را به‌درستی بشناسند و بر آنها غلبه کنند.

بازی‌درمانی: مشاهده‌ی کودک هنگام بازی می‌تواند سرنخ‌های مهمی از مشکلات او به مختصص بدهد.

بنابراین برای دست‌یابی به سلامت عاطفی به کودک‌تان کمک کنید.

با ایجاد خانه‌ای گرم و پذیرا، انضباطی باثبات محکم، استقلال کافی و رفتاری مطابق حرف‌هایتان. در صورت نیاز، بی‌درنگ از متخصصان کمک بگیرید. این کار بهترین نتیجه را نصیب شما می‌کند.

 

منبع: 

Channingl.beteco.inc، سلامت عاطفی فرزند شما، ترجمه دکتر مرتضی خواجوی